Hoewel er nogal wat taboes rusten op de relatie tussen vrouwen en alcohol, doorbreken heel wat dames de heersende clichés door carrière te maken in de sector van de (alcoholhoudende) dranken, een universum dat per definitie als uitsluitend mannelijk wordt beschouwd. We gingen praten met vier vrouwen die op hun eigen manier aan de weg timmeren en alle bestaande vooroordelen van tafel vegen.
Interviews door Romane Henkinbrant.
Tania Shamshur, zaakvoerder en bartender bij Edgar’s Flavors
Tania Shamshur studeerde in feite politieke wetenschappen en kunsttechnieken. Zonder ooit een kop koffie te hebben aangeraakt, stapte ze samen met haar man in de horeca. Haar vuurdoop kreeg ze in het Italiaanse restaurant van haar man, waar ze al snel geïnteresseerd geraakte in cocktails, hoewel die in die tijd behoorlijk slecht gemaakt werden in het etablissement. Toen ze in 2019 de kans kregen om een café over te nemen, ruilde het ondernemende duo zijn ‘old school’ restaurant in voor Edgar’s Flavors, waar Tania medezaakvoerder en bartender is.
R.H.: Waar heeft u cocktails leren mixen?
T.S.: Ik heb veel over cocktails gelezen en geobserveerd hoe bartenders in het buitenland werkten. Maar ik was niet echt zelfverzekerd in mijn handelingen. Veel mensen moeten ermee lachen, maar ik vond het leuk om voor de spiegel te shaken. Toen ik jonger was, volgde ik dans en oefende ik op dezelfde manier. In een vorig leven heb ik een opleiding gevolgd als visagiste en ook dan werkten we voor de spiegel. Dus begon ik mezelf ‘al shakend’ te bestuderen, om te zien of ik er niet belachelijk uitzag. Zo heb ik het geleerd.
R.H.: Het is een vak waar het voorkomen een belangrijke rol speelt. Wie achter de bar staat, wordt bekeken.
T.S.: Ja, het is spektakel. Klanten kijken toe en luisteren naar het verhaal van de cocktail. Daarom heb ik zoveel geoefend. Ik heb ook veel van de producenten en leveranciers geleerd. Ik werk enkel met nicheproducten en het is belangrijk om hun specifieke kenmerken door en door te kennen. Het is een vorm van storytelling.
R.H.: Hoe heeft u als vrouw uw plaats gevonden in de alcoholbranche?
T.S.: Ik ben meteen begonnen als barmanager. Ik heb een nogal sterk karakter, dus ik heb nooit specifieke moeilijkheden ondervonden omdat ik een vrouw zou zijn. Maar het is nog steeds een sector waar weinig verandert, vooral in de Benelux. Een barman in Amsterdam vertelde me onlangs dat er bij een editie van de World Class-barmannenwedstrijd slechts twee van de 33 deelnemers vrouwen waren. In Luxemburg kan ik maar één vrouwelijke bartender opnoemen. In Frankrijk, Duitsland en de VS zijn er gelukkig meer.
R.H.: Vrouwen durven niet…
T.S.: Voor velen is het een mannenjob. En ik weet niet waar dat idee vandaan komt, want er zijn altijd vrouwen actief geweest in de drankwereld. Ik heb ergens gelezen dat de eerste brouwers in feite vrouwen waren. In Mexico werd bij de eerste agavedistillaten (zoals Pulque, gefermenteerd agavesap, of, later, Mezcal) ook gebruik gemaakt van vrouwelijke knowhow. In de mythologie van de Azteken is de godin van de agave Mayahuel (nvdr: ook godin van de vruchtbaarheid, overvloed en mystieke roes). Ik denk ook aan Ada Coleman, bartender in de American Bar in het Savoy Hotel in Londen, die de Hanky Panky bedacht: dat is ondertussen een klassieker onder de cocktails!
R.H.: Vanwaar komt die overtuiging denkt u?
T.S.: Ik denk dat het patriarchaat er een mannelijke omgeving van gemaakt heeft, door te besluiten dat vrouwen niet achter de bar konden staan. Er werd een slecht beeld neergezet van vrouwen die alcohol drinken. En ik denk dat vrouwen zich daarbij neergelegd hebben. Bovendien zijn vrouwen zelf vaak verbaasd als ze een vrouwelijke barkeeper zien, terwijl mannen het normaal vinden omdat zij de bron zijn van deze urban legend. En naarmate de media meer over mannelijke barmannen praten, wordt dit geloof in stand gehouden. Het zit zelfs in de terminologie: we zeggen vaak “barmaid” voor een vrouwelijke bartender, maar “maid” betekent in het Engels “dienstmeisje, huishoudelijke hulp, kamermeisje”. In het Nederlands zeggen ze barvrouw, dat klinkt al een pak neutraler.
R.H.: Hoe voelt u zich als vrouw achter de bar tegenover problemen met seksueel geweld in het nachtleven?
T.S.: Ik heb geen ‘Balance ton Bar’ acties gezien in etablissementen die kwaliteitscocktails aanbieden. Ik heb nog nooit iemand stomdronken bij ons zien vertrekken. Ik denk dat mensen beter moeten leren drinken, d.w.z. kiezen voor kwaliteit en ook water drinken. Dat serveren we onbeperkt en we werken alleen met goede seizoensproducten. Ik voel me dus niet verantwoordelijk voor mensen die slechte alcohol drinken, want die schenk ik niet. Aan de andere kant houd ik altijd goed in de gaten wat er in de bar gebeurt en ben ik niet bang om in te grijpen als dat nodig is, maar dit soort problemen ben ik nog nooit tegengekomen.
Matilda Bourgies, sommelier bij Old Boy
Matilda Bourgies werkt al sinds haar veertiende in de horeca en stopte met haar studie handelsingenieur om zich aan haar passie te wijden. Na een korte periode hotelmanagement te hebben gestudeerd aan het CERIA, stapte ze in de praktijk en begon bij Odette en Ville als chef de rang en vervolgens als zaalverantwoordelijke. Daar leerde ze het vak als sommelier, mede dankzij het WSET-programma. Daarna werkte ze in Villa Lorraine als assistent maître d’hôtel. Tegenwoordig is Matilda sommelier bij Old Boy.
R.H.: Wat waren uw eerste stappen in de drankwereld?
M.B.: Ik raakte voor het eerst geïnteresseerd in wijn toen ik aan mijn barista-opleiding bezig was. Er was een wijnbar vlak naast mijn werk waar ik vaak iets ging drinken met mijn collega’s. Ik vroeg hun of ze studenten aannamen, maar ze zeiden nee, omdat ik maar een toekomstige barista was. Ik voelde me in mijn eer geraakt en ben blijven gaan. Ik stelde veel vragen en proefde zoveel ik kon. Er waren dus al wat drempels bij de start: zelfs als je toont dat je bereid bent om te leren, wordt er je gevraagd om te bewijzen dat het je gaat lukken. En in het algemeen (niet alleen in de wijnwereld) duurt het langer om je als vrouw te bewijzen dan als je een man bent.
R.H: Heeft u soms de indruk dat u moet bewijzen wat u kunt?
M.B.: Mijn positie als vrouwelijke sommelier is soms moeilijk te accepteren voor klanten. Ze vragen bijna altijd naar “de sommelier” (mijn mannelijke tegenhanger). In de collectieve verbeelding zijn het de mannen die wijn maken, kiezen en proeven. Omdat ze minder vertegenwoordigd zijn, zouden vrouwen minder weten over wijn. Daar is niets van aan: smaak kent geen geslacht. Hoe hoger je opklimt in de wijnwereld, hoe preciezer vrouwen zijn in hun beschrijvingen, omdat ze genuanceerder moeten zijn in wat ze zeggen. Terwijl een mannelijke sommelier zal zeggen “Deze wijn is echt lekker, ik kan hem aanraden”, zal een vrouwelijke sommelier veel meer informatie moeten geven over de druivensoorten, de bodem, de regio, het klimaat,… om haar kennis en bekwaamheid op het vlak van wijn tentoon te spreiden.
R.H.: Er is dus sprake van seksisme in de drankensector en dat zou ertoe bijdragen dat vrouwen competenter worden dan mannen?
M.B.: Of het nu te maken heeft met racisme of seksisme, minderheden moeten altijd meer inspanningen leveren om hetzelfde te bereiken als anderen. Ze zullen dan ook per definitie het voordeel nemen in de manier waarop ze studeren, zich uiten en de dingen presenteren.
R.H.: Heeft u de indruk dat de diversiteit in de drankensector er op vooruitgaat in België?
M.B.: Vrouwen (en minderheden in het algemeen) worden soms gebruikt om een concept te verkopen. Sommigen doen het zonder bijbedoelingen, anderen uit opportunisme. Er moet echt de intentie zijn om inclusief te zijn wat het team en de hele commerciële aanpak betreft. Kiezen voor vrouwen omdat ze er goed uitzien om zo klanten aan te trekken, is een vorm van seksisme. Ze opnemen in domeinen waar vrouwen wel al goed vertegenwoordigd zijn (zoals ecologie), is niet bepaald vernieuwend. Dat is het wel op terreinen zoals mechanica, robotica, drank, gastronomie,… domeinen waar ze traditioneel veel minder thuis zijn.
R.H.: Wat voor “goede raad” heeft u zoal moeten horen tot nu toe?
M.B.: Ik heb een heel rustig temperament en een heel zachte stem. Toen ik debuteerde in de sector, kreeg ik te horen dat ik beslist agressiever moest worden of dat ik het anders nooit zou redden. Het idee leeft dat we “mannelijker” moeten reageren. Maar het is toch waanzinnig dat je je persoonlijkheid zou moeten verdraaien om het te redden. Op de hotelschool had ik in plaats van te leren hoe ik onzichtbaar moest zijn en niet opvallen, liever te horen gekregen dat ik het wel zou maken wegens mijn fijne persoonlijkheid en mijn enthousiasme. Jezelf zijn is het belangrijkste. Als je op een plek werkt waar ze je niet accepteren als vrouw, met je eigen persoonlijkheid en je gevoeligheden, dan is het niet de moeite om daar te blijven. De mentaliteit verandert: sommige bedrijven waarderen je identiteit en je manier van werken. Je moet niet alles geloven wat je hoort: de sector wordt erger afgeschilderd dan hij is: je hoeft nergens bang voor te zijn.
R.H.: Wat moet een vrouw doen om haar plaats te vinden in de drankensector?
M.B.: We moeten ons niet opstellen als slachtoffers. Het staat ons vrij om te reageren zoals we willen en te tonen dat we ons werk doen. We moeten het natuurlijk altijd bewijzen. Maar ik wil mezelf niet bij voorbaat in de voet schieten. We hebben misschien niet dezelfde mogelijkheden, maar we hebben wel dezelfde uitdrukkingsmogelijkheden binnen een bedrijf. Je moet jezelf kunnen laten gelden.
Kirstie Barclay, Prestige Field Sales Manager Benelux bij Bacardi
Kirstie Barclay is zakenvrouw en mama. Ze heeft een diploma handelsingenieur van Solvay. Na een paar jaar op de marketingdienst bij Unilever en een uitgebreide ervaring in retail, startte ze bij Bacardi-Martini als Brand Manager voor Bombay. Daarna breidde ze haar expertise uit naar de marketing voor meerdere van de merken binnen de groep. Zo’n drie jaar geleden stapte ze over naar het verkoopteam als Prestige Field Manager. Nu staat ze aan het hoofd van het lokale en regionale Prestige-team voor de Benelux.
R.H.: Heeft u als vrouw beperkingen ervaren om te geraken waar u nu bent?
K.B.: Nee. Maar ik ben in de sector terechtgekomen via de marketing, dus het is waarschijnlijk anders. Ik ben me er ook van bewust dat ik bevoorrecht ben. Ik ben natuurlijk een vrouw, maar ik ben blank, afkomstig uit de middenklasse, goed opgeleid, heteroseksueel, cisgender enzovoort. Wat ik wel of niet ervaren heb, is geen weerspiegeling van wat veel vrouwen wel meemaken.
R.H.: Hoe bent u als consument in aanraking gekomen met alcohol?
K.B.: Mijn vuurdoop kreeg ik toen ik nog studeerde en meteen maakte ik kennis met het verraderlijke vooroordeel dat vrouwen wijn drinken en mannen bier. Iedereen gaat daar zomaar van uit. Toen ik zwanger was van mijn eerste dochter, koos ik ervoor om het de eerste drie maanden nog geheim te houden. Uiteraard dronk ik tijdens die periode geen alcohol: als een vrouw niet drinkt, is dat automatisch omdat ze zwanger is, zo wil het cliché. Aan de andere kant wordt een vrouw die drinkt vaak beschouwd als een zuipschuit. Een man die drinkt daarentegen, is stoer. Drinken is bijna een teken van mannelijkheid. We moeten deze overtuigingen met betrekking tot alcohol echt doorbreken en mensen, zowel mannen als vrouwen, niet langer in hokjes duwen.
R.H.: Bestaat er zoiets als een zustergevoel in de sector?
K.B.: Je merkt wel dat vrouwen zich willen verenigen en dingen veranderen. Omdat ik in de industrie zit, dus aan de andere kant van het spectrum, heb ik daar nooit over nagedacht: het zijn de vrouwen achter de bar die direct betrokken zijn. Maar ik denk dat iedereen op zijn eigen niveau een verschil kan maken, niet alleen sommeliers en barpersoneel. Ik denk dat we allemaal codes willen doorbreken en vooringenomen ideeën de wereld uit willen helpen om verandering te bewerkstelligen.
R.H.: Wat doet u zelf concreet?
K.B.: Er zitten verschillende vrouwen in mijn team en ik moedig ze aan om over hun ervaringen te vertellen: als ze met bepaalde moeilijkheden geconfronteerd worden, als ze steun nodig hebben… We hebben allemaal wel eens zo’n moment gehad, een contact dat niet goed verlopen is, waarbij we sprakeloos achterbleven en pas achteraf wisten wat we hadden moeten zeggen. Ik probeer mijn team voor te bereiden op verschillende situaties, zodat ze daar waardig het hoofd kunnen aan bieden. Tot slot is het ook mijn taak om het goede voorbeeld te geven en te laten zien wat er mogelijk is. Je moet jezelf kunnen afvragen waar je het verschil kunt maken. Ten eerste op persoonlijk niveau en vervolgens op algemeen niveau – bijvoorbeeld binnen het bedrijf waar je werkt.
R.H.: Heeft u de indruk dat het merkbaar veranderd is binnen uw bedrijf?
K.B.: Bij Bacardi zijn er, net als elders, steeds meer initiatieven. We zouden het kunnen hebben over social washing. Maar uiteindelijk denk ik dat elk initiatief goed is. Laten we er alles aan doen om vooruitgang te boeken. We kiezen onze partners al op deze manier, maar als het op interne initiatieven aankomt, zijn we ons nog een beetje aan het oriënteren: hoe zetten we ze op? Moeten we een speciaal programma ontwikkelen? Er zitten verschillende vrouwen – en ook mannen – in mijn team en ik vind het geweldig om ze klaar te maken. Ik zou het geweldig vinden om gestructureerde sessies met hen te kunnen organiseren over hoe je seksisme binnen een bedrijf kunt oplossen. We hebben allemaal een rol te spelen.
Morane Le Hiress, meester-brouwer bij Janine
Na het behalen van een master in de biologie met een biomedische focus aan de universiteit van Parijs, begon Morane Le Hiress haar carrière bij het INSERM (Institut national de la santé et de la recherche médicale) en vervolgens bij Sanofi. Omdat ze niet gerust was in de toekomst van de snel evoluerende medische sector, begon ze te experimenteren met brouwen in haar kleine Parijse keuken. Op een dag nam ze een radicale beslissing en stapte ze definitief over naar de brouwerswereld. Na een opleiding van twee weken aan het IFBM in Nancy en verschillende stages in Parijse en Brusselse brouwerijen, is Morane nu hoofdbrouwer bij Janine.
R.H.: Hoe heeft u als consument uw plaats verworven in de drankensector?
M.L.H.: Ik drink al bier sinds de universiteit. Toen ik begon te letten op wat ik dronk en me echt zorgen begon te maken over wat er in mijn glas zat, was de bierscene nog erg genderspecifiek: sterke bieren voor jongens, lichte bieren voor meisjes. Als ik aan de bar bestelde, kreeg ik vaak lachend te horen: “Een fruitig biertje voor jou?”. Dat verandert stilaan, ook al zijn sommige van deze vooroordelen nog steeds diepgeworteld.
R.H.: En als actieve speler?
M.L.H.: Dat is een ander niveau. Tijdens mijn opleiding aan het IFBM waren er maar twee vrouwen bij de vijftien deelnemers. Op mijn zoektocht naar een stageplaats bij de Parijse brouwerijen waren de brouwers erg verbaasd, maar ook erg blij dat ze een vrouw voor zich kregen. Mijn integratie en opleiding zijn dus vrij vlot verlopen. De brouwers hebben me niet ontzien, ook niet fysiek: ze behandelden me als een gelijke, wat geweldig is! Brouwer zijn is een vrij fysieke job en dat aspect mag je niet verwaarlozen. Mijn grootste probleem is mijn lengte: ik ben klein, dus het is niet altijd makkelijk. Maar nogmaals, je moet je aanpassen en manieren vinden om ermee om te gaan.
R.H.: Hoe kijkt u zelf naar de drankenindustrie in België?
M.L.H.: De industriële wereld lobbyt enorm inzake alcoholconsumptie in België. Dit is echter aan het veranderen, vooral door de opkomst van talrijke microbrouwerijen. De concurrentie neemt toe en de verschillende spelers in de sector moeten met originele ideeën komen om zich te onderscheiden. De drankenindustrie ziet dit in en begint zichzelf opnieuw uit te vinden. Dat werkt allemaal erg motiverend.
R.H.: Hoe worden uw producten door de klanten ontvangen?
M.L.H.: Ik heb het gevoel dat ik mezelf nog moet bewijzen in de brouwerswereld om mijn bieren geproefd te krijgen. Ook al heb ik mijn eigen brouwerij, ben ik de hoofdbrouwer en regel ik alles van A tot Z (van productie tot verpakking), als mensen het over het bier van Janine hebben, verwijzen ze naar mijn partners (twee mannen) en niet naar mij. Ik wil graag dat mijn bieren aan mijn gezicht worden gekoppeld. Later wil ik een assistent-brouwer aanwerven zodat Janine door twee vrouwen gerund wordt.