Op een moment waarop de Brusselse gemeenten opnieuw zoeken naar het juiste evenwicht tussen handel, levenskwaliteit en economische dynamiek, lanceren we een reeks artikels die het lokale horecalandschap in kaart brengen. We beginnen met Etterbeek, waar burgemeester Vincent De Wolf toelicht hoe de sector evolueert en welke ondersteunende maatregelen de gemeente neemt.
De recente evolutie van het horecagebeuren, het beheer van terrassen, de opmars van wereldkeukens, economische steun, vastgoeddruk, duurzaamheidsuitdagingen… De gemeente heeft de voorbije jaren tal van instrumenten ontwikkeld om een sector in volle verandering te begeleiden. « Etterbeek telt ongeveer 250 horecazaken (restaurants, cafés, snacks en take-aways inbegrepen). Er zijn zowel sluitingen als nieuwe openingen geweest. Tijdens de coronaperiode hebben we de sector voor iets meer dan 1 miljoen euro ondersteund, » vertelt de burgemeester. De diversiteit is de laatste jaren sterk toegenomen: Ethiopische en Braziliaanse restaurants, gemengde keukens… Een rijkdom die deels te verklaren is door de nabijheid van de Europese wijk, maar ook door de wil van de gemeente om een brede dynamiek te stimuleren.
Sterk geconcentreerde zones beheren
Bepaalde delen van de gemeente springen er sterk uit, zoals het Jourdanplein, dat is uitgegroeid tot een echte horecahub. Die concentratie brengt soms uitdagingen met zich mee. « Enkele jaren geleden hebben we de auto’s van het plein gehaald om meer ruimte te maken voor terrassen, » zegt De Wolf. Resultaat: op zomeravonden kunnen er meer dan 1.500 mensen samenkomen, met de onvermijdelijke geluidsoverlast als gevolg. Tegelijk toont het de sterke economische dynamiek aan. « In het verleden hadden we problemen met terrassen die te ver uitdeinden en klanten die op de openbare weg belandden. We hebben nu een stedenbouwkundige vergunning verplicht voor terrassen en we hebben spoorpunten in de grond geplaatst die duidelijk de grenzen aangeven. Dat is eenvoudig en zeer doeltreffend, » licht de burgemeester toe. Ook in andere wijken – Mérode, Kelten, Tervurenlaan – is er een mooie mix tussen horeca en andere winkels. In Thieffry geldt hetzelfde.
Oproep voor kandidaten in De Jacht
Andere wijken blijven dan weer onderontwikkeld. De Jacht kampt bijvoorbeeld met een gebrek aan kwalitatieve horeca. De burgemeester herinnert zich dat er vroeger tal van restaurants waren, waaronder de grote brasserie Edgard, en ziet er nog steeds een aanzienlijk potentieel. De gemeente wil bovendien de commerciële as uitbreiden tot aan Sint-Antonius om zo de activiteit in het oosten van Etterbeek beter in balans te brengen.
Die proactieve aanpak vertaalt zich in premies, coaching en administratieve begeleiding. Etterbeek richtte Innov’ett op – een ondernemershuis dat starters en lokale ondernemers ondersteunt met een breed aanbod aan tools. Coaching, hulp bij het businessplan, « J’ose »-seminaries voor vrouwelijke ondernemers, pop-upruimtes rond Jourdan… Innov’ett is uitgegroeid tot een essentieel aanspreekpunt voor horecaprojecten.
Een premie voor een eerste zaak en een commerciële vastgoeddienst
Naast andere stimulansen is er de premie « eerste vestiging » van 500 tot 1.500 euro (500 euro vast, met een mogelijke verhoging van 1.000 euro voor projecten die hun klimaatimpact beperken). Er bestaat ook een verfraaiingspremie voor gevelrenovaties en commerciële vernieuwing. Omdat hoge huurprijzen in Etterbeek een drempel kunnen vormen voor nieuwe horecazaken, heeft de gemeente een commerciële vastgoeddienst opgericht die verschillende oplossingen aanbiedt: financiële steun tot 27.000 euro gespreid over drie jaar, administratieve begeleiding en vrije premies voor eigenaars (tot 10.000 euro). Zaken zoals « Tout un Fromage » en « Pralins » hebben al van deze ondersteuning gebruikgemaakt. Om leegstand tegen te gaan, voert de gemeente bovendien een belasting op leegstaande handelszaken in, zodat eigenaars aangemoedigd worden hun pand opnieuw op de markt te brengen.
Het conformiteitsattest
Een ander nieuw instrument dat Etterbeek sinds oktober 2024 gebruikt om restaurantopeningen te vereenvoudigen, is het conformiteitsattest. Dat document ondersteunt restaurateurs in hun administratieve en reglementaire stappen. In enkele maanden tijd zijn al 65 attesten afgeleverd, en er volgen er nog. De horecacel van de gemeente verzorgt de contacten met onder meer de brandweer (SIAMU), het FAVV en de gemeentelijke diensten, en geeft duidelijke informatie aan kandidaat-uitbaters. Zo worden fouten en onaangename verrassingen beperkt en kunnen nieuwe zaken sneller openen.
Positieve impact van voetgangerszones
De heraanleg van het Jourdanplein als voetgangerszone wordt globaal positief beoordeeld voor de horeca, ondanks de uitdagingen rond geluid en drukte. « Bij overlast kan de gemeente geval per geval ingrijpen met tijdelijke besluiten die de openingsuren van een zaak aanpassen. Algemene maatregelen zijn juridisch beperkt door de rechtspraak, waardoor we café per café moeten werken, in nauwe samenwerking met de politie, » aldus De Wolf.
Duurzaamheid: labels, premies en burgerinitiatieven
Etterbeek toont een duidelijke ambitie om de horeca richting meer duurzame praktijken te sturen, met diverse premies en programma’s. Zo is er het label « propere handel », dat zaken beloont voor een strikte afval-, container- en grofvuilbeheer. Daarnaast is er een premie voor duurzame handel, gericht op zaken die inzetten op zero plastic, compostering of korte ketens. Het programma Dropl’ett richt zich dan weer tot handelaars die zich engageren om gratis een glas water aan te bieden, drinkbussen bij te vullen en toegang tot het toilet te geven; in ruil ontvangen zij een vergoeding en worden ze herkenbaar gemaakt met een officieel sticker.
Tussen gentrificatie en sociale cohesie
Samengevat moet Etterbeek een evenwicht vinden tussen de opwaardering van de Europese wijk en de toegankelijkheid voor inwoners van meer populaire buurten, zoals De Jacht en het westen van de gemeente. De burgemeester wil vermijden dat het district volledig evolueert naar een onbetaalbaar model, en inzet op een mix van wereldkeukens, familiale zaken en kwaliteitsconcepten. Voor Vincent De Wolf is het doel duidelijk: kwalitatieve handelszaken ondersteunen, de wijken diversifiëren, overlast op terrassen beperken, lokaal ondernemerschap stimuleren, duurzame praktijken aanmoedigen en horeca behouden als een essentiële plek voor ontmoeting en samenleven. « Horeca is niet zomaar een economische sector, maar een drager van verbinding, diversiteit en lokale identiteit, » besluit hij.