Het is een terugkerend en verdeeld debat: Moet water gratis zijn in Brusselse restaurants? Terwijl Frankrijk sinds 2022 horecazaken verplicht om gratis kraanwater in een karaf aan te bieden, blijft België achter. Een bewuste keuze, maar vaak slecht begrepen. Terwijl het collectief Free Top Water al meer dan 900 Brusselse zaken telt die gratis water aanbieden, wilden wij de beperkingen van het Belgische systeem begrijpen. Daarom vroegen wij Matthieu Léonard, voorzitter van de Fédération Horeca Bruxelles, om een genuanceerd en eerlijk standpunt.
Een misleidende vergelijking met Frankrijk
Op papier lijkt Frankrijk het goed voor elkaar te hebben. Daar is gefilterd water verplicht en gratis beschikbaar in alle horecazaken. Wat velen echter niet weten, is dat het fiscale kader daar fundamenteel anders is. “In Frankrijk is de btw op water 5,5% (in plaats van 6%), terwijl die in België oploopt tot 21%. Dat is een zware last voor Belgische horecazaken, die al onder grote druk staan”, benadrukt Matthieu Léonard.
Lees ook > Waarom horecaconcepten opflakkeren en daarna… uitdoven?
Toenemende druk op de sector
En die druk is reëel. Sinds 2020 kreeg de horeca crisis na crisis te verwerken: pandemie, exploderende energieprijzen, lonen die met meer dan 30% werden geïndexeerd… “Nog nooit gezien,” zegt hij. “Vandaag werken sommige restaurateurs voor het equivalent van 5 euro per uur. En dan zouden ze ook nog eens een vitale inkomstenbron zoals water moeten opgeven?”
Water is een economische hefboom, geen luxe
Een fles water verkopen voor 6 euro terwijl je ze aankoopt voor 1 euro? Op het eerste gezicht lijkt het op oplichterij. Maar de realiteit is complexer. Eerst is er de btw van 21% die rechtstreeks naar de staat gaat. Daarna komen kosten voor service, opslag, glazen, personeel. Het gaat niet zomaar om ‘een glaasje water’. “Van die 6 euro blijft er na btw amper 4 euro over. En van die 4 euro moet je nog aankoop en logistiek aftrekken. Het is geen pure winst, het is overleven,” legt Léonard uit.
Gezondheid als argument?
Het collectief Free Top Water stelt dat water geen luxe mag zijn. Ze verwijzen ook naar volksgezondheid: hoge prijzen zouden klanten aanzetten tot alcoholconsumptie. Maar Léonard nuanceert dat: “Kraanwater is in de meeste zaken gratis beschikbaar, je hoeft er vaak alleen maar om te vragen. Wat hier in vraag wordt gesteld, is niet de toegang tot water, maar de systematische gratis verstrekking.”
En hij voegt toe: “Een restaurant vergelijken met een festival of een nachtclub slaat nergens op. Daar betaalt de klant een toegangsticket waarmee men de gratis voorzieningen financiert. In de klassieke horeca is er geen minimumverbruik. De enige inkomsten komen van wat er wordt geconsumeerd.”
Gefilterd water als alternatief
Veel zaken kiezen voor een tussenoplossing: gefilterd water aanbieden in een karaf met logo, tegen een lagere prijs dan flessenwater. Duurzamer, toegankelijker voor de klant én op termijn rendabeler voor de uitbater. “Dat model steunen wij voluit”, zegt Léonard. “Het verenigt ecologisch engagement, volksgezondheid en economische haalbaarheid.”
Maar zelfs dat is niet zonder kosten. “Een filtersysteem installeren vraagt een aanzienlijke investering. En ook hier blijft de service bestaan: onderhoud, afwas… Niets is echt gratis voor de uitbater.”
Een oplossing zoeken, niet opleggen
Hoe geraken we hieruit? Volgens Léonard is een uniforme verplichting geen oplossing. “We moeten oplossingen stimuleren die aangepast zijn aan elke context. Waarom verlaagt men de btw op water niet, zoals in Frankrijk? Dat zou een echte steun zijn voor restaurateurs en een stap vooruit voor consumenten.”
Lees ook > Consultancybonus: een weinig bekende maar zeer effectieve financiële hefboom voor uw horecabedrijf
Iedereen is het erover eens dat water toegankelijk moet zijn. Maar niet ten koste van een sector die al uitgeput is. “We vragen niet om de gratis watervoorziening uit te sluiten, maar om haar haalbaarheid correct te evalueren.”
Tussen de eisen van de klant en de economische realiteit van de horeca kristalliseert het debat over gratis water de spanningen in een sector in transitie. Sommige initiatieven, zoals goedkoop gefilterd water, verdienen erkenning. Maar om vooruit te geraken, zijn fiscale hervormingen en politieke steun onmisbaar. Tot die tijd is het beter om verontwaardiging te ruilen voor begrip: nee, een fles water van 5 euro is niet altijd oplichterij — soms is het gewoon de prijs van overleven.