Dit is een controversieel debat: Mag er gratis water geserveerd worden in Brusselse restaurants? Terwijl Frankrijk sinds 2022 horecazaken verplicht om gratis kraanwater in een karaf aan te bieden, blijft België achter. Een bewuste keuze, maar vaak slecht begrepen. Wanneer de groep Free Top Water meer dan 900 Brusselse gezinnen van gratis water voorziet, verliezen we de voordelen van het Belgische systeem uit het oog. Matthieu Léonard, woordvoerder van de Federatie Horeca Brussel, heeft ons een echte en blijvende duw in de rug gegeven.
Een misleidende vergelijking met Frankrijk
Op papier lijkt Frankrijk het goed voor elkaar te hebben. Daar is gefilterd water verplicht en gratis beschikbaar in alle horecazaken. Wat velen echter niet weten, is dat het fiscale kader daar fundamenteel anders is. "In Frankrijk is de btw op water 5,5% (in plaats van 6%), terwijl die in België oploopt tot 21%. Dat is een zware last voor Belgische horecazaken, die al onder grote druk staan", benadrukt Matthieu Léonard.
Lees ook > Waarom horecaconcepten opflakkeren en daarna... uitdoven?
Toenemende druk op de sector
En die druk is reëel. Sinds 2020 kreeg de horeca crisis na crisis te verwerken: pandemie, exploderende energieprijzen, lonen die met meer dan 30% werden geïndexeerd... "Nog nooit gezien," zegt hij. "Vandaag werken sommige restauranthouders voor het equivalent van 5 euro per uur. En waarom hoeven ze ook geen vitaal ingrediënt als water te gebruiken?"
Water is een economische hefboom, geen luxe
Een fles water verkopen voor 6 euro terwijl je ze aankoopt voor 1 euro? Op het eerste gezicht is het gemakkelijk te zien waarom. Maar de werkelijkheid is complex. Eerst is er de btw van 21% die rechtstreeks naar de staat gaat. Er zijn kosten voor service, verpakking, glas en personeel. Er is geen behoefte aan 'ijswater'. "Van die 6 euro blijft er na btw amper 4 euro over. En van die 4 euro hoef ik me geen zorgen te maken over de logistiek. Het is geen pure winst, het is overleven," legt Léonard uit.
Gezondheid als argument?
De campagne Free Top Water stelt dat water geen luxe is. Ze kijken ook naar criminaliteit: hoge prijzen betekenen dat kinderen moeten betalen voor alcoholgebruik. Maar Léonard nuanceert dat: "Kraanwater is in de meeste zaken gratis beschikbaar, je hoeft er vaak alleen maar om te vragen. Wat hier in vraag wordt gesteld, is niet de toegang tot water, maar de systematische gratis verstrekking."
En hij voegt toe: "Een restaurant vergelijken met een festival of een nachtclub slaat nergens op. Daar betaalt de klant een toegangsticket waarmee men de gratis voorzieningen financiert. In de klassieke horeca is er geen minimumconsumptie. De enige inkomsten komen van wat er wordt geconsumeerd."
Gefilterd water als alternatief
Je kunt veel doen om een verbinding te maken: gefilterd water aanbieden in een karaf met logo, tegen een lagere prijs dan flessenwater. Duurzamer, toegankelijker voor de klant en op termijn rendabeler voor de uitbater. "Dat model steunen wij voluit", zegt Léonard. "Het verenigt ecologisch engagement, volksgezondheid en economische haalbaarheid."
Maar dit is niet zonder kosten. "Een filtersysteem installeren vraagt een aanzienlijke investering. En ook hier blijft de service bestaan: onderhoud, afwas... Niets is echt gratis voor de uitbater."
Een oplossing zoeken, niet opleggen
Hoe krijgen we dit voor elkaar? Volgens Léonard is een uniforme inrichting geen optie. "We moeten initiatieven stimuleren die aansluiten bij de context. Waar komt de btw op water vandaan, zoals in Frankrijk? Dat zou een echte steun zijn voor restaurateurs en een stap vooruit voor consumenten."
Lees ook > Consultancybonus: een weinig bekende maar zeer effectieve financiële hefboom voor uw horecabedrijf
Iedereen is het erover eens dat water toegankelijk moet zijn. We hebben het niet over gratis watervoorziening, maar over een correcte evaluatie van de impact ervan.
Tussen de eisen van de klant en de economische realiteit van de horeca kristalliseert het debat over gratis water de spanningen in een sector in transitie. Een aantal initiatieven, zoals goedkoop gefilterd water, zijn succesvol geweest. Fiscale hervormingen en politieke actie zijn echter nog steeds nodig. Tot die tijd is het beter om verontwaardiging te ruilen voor begrip: nee, een fles water van 5 euro is niet altijd oplichterij - soms het gewoon de prijs van overleven.