De wereld verandert en hetzelfde geldt voor afvalbeheer. De Brudalex 2.0 die op 23 juni 2022 goedgekeurd werd, wil de hoeveelheid afval die in Brussel verbrand wordt met 30% verminderen. Bedoeling? De milieu-impact van verspilde middelen beperken. Afspraak met Leefmilieu Brussel en een aantal andere spelers voor een beter inzicht in de beste manier om de nieuwe verplichtingen in de horeca in te voeren.
Dossier door Romane Henkinbrant.
Bioafval voor professionals in het vizier
Op 1 mei treedt de Brudalex 2.0 in werking en daarmee wordt het verplicht om bioafval voor professionals te sorteren. Wat betekent dat concreet?
U heeft er waarschijnlijk al van gehoord. Op 23 juni 2022 kreeg de Brudalex een tweede leven in een nieuwe uitgave die het besluit van 2016 wijzigt. Bedoeling is aldus het afvalbeheer kaderen in de circulaire economie. Deze regelgeving is wettelijk bindend in Brussel en geldt zowel voor particulieren als voor professionals.
De hervorming is gebaseerd op Europese richtlijnen. De Commissie verplicht de lidstaten en de lokale overheden bepaalde maatregelen uit te voeren om voorafbepaalde doelstellingen te bereiken.
In ons land is leefmilieu een gewestelijke bevoegdheid. In Brussel worden deze verplichtingen door het kabinet van Alain Maron (minister van Klimaatverandering, Milieu, Energie en Participatiedemocratie) vertaald naar verschillende strategische plannen, zoals het Hulpbronnen- en Afvalbeheerplan (HABP). Dat illustreert de wens van het Gewest om minder afval te moeten verbranden en te evalueren naar circulair gebruik van materialen en hulpbronnen.
Onder toezicht van het kabinet werkt Leefmilieu Brussel mee aan de implementatie, opleiding en goede uitvoering van de wet. Als openbaar agentschap voor ontwikkeling in Brussel regelt en behandelt het alles wat met milieu te maken heeft: afval, lawaai, luchtkwaliteit, oppervlaktewater, energie, klimaat, beheer van groene ruimten, duurzaamheid van gebouwen, enz.
Brudalex 2.0, almaar meer en beter
De eerste Brudalex verscheen in 2016 en was toen al opmerkelijk. Het kader verplichtte immers toen al tot het sorteren van PMD en karton op. Op 23 juni 2022 werd een tweede versie van dit wettelijk kader gepubliceerd; dat omvatte een aantal nieuwigheden, waaronder de verplichting voor bedrijven om bepaalde categorieën te sorteren, zoals plastic verpakkingsfolie, frigoliet, harde kunststoffen, hout, spanbanden, metaal en … bioafval. Dat laatste omvatte zowel plantaardig afval (bladeren, grasmaaisel, takken, hout) als eetbare oliën (beide waren al onderworpen aan verplichte sortering) of voedselafval en dierlijke bijproducten.
Als de grootste producent van bioafval in de regio (afgezien van particulieren) richt deze Budalex 2.0 (die op 1 mei 2023 in werking treedt) zich in het bijzonder op de horeca. Hij verplicht de professionals om ervoor te zorgen dat het bioafval gescheiden wordt van het zogenaamde restafval en ander recycleerbaar afval zoals PMD, karton, enz. Concreet vraagt dat om een andere organisatie, meer aandacht voor de scheiding van de verschillende afvalstromen, een invraagstelling van de partners en het aankweken van nieuwe, groenere gewoonten.
Aanbod van afvalophalers
Recycleren is prima, maar u moet het nog kunnen bewijzen. Erkende afvalophalers zijn de beste (en de enige) bondgenoten van de professionals om te getuigen dat zij daadwerkelijk betrokken zijn bij het sorteren van hun afval.
Om te bewijzen dat ze voldoen aan de nieuwe sorteerverplichtingen van Brudalex 2.0, moeten bedrijven een bewijs van goed afvalbeheer bijhouden. Daarvoor moeten ze een contract sluiten met een bij Leefmilieu Brussel geregistreerde ophaler. Deze laatste zal de professional de nodige containers en zakken bezorgen voor een correcte sortering.
Als u enkel zweert bij Net Brussel, onthoud dan dat er ook diverse particuliere afvalophalers actief zijn op de markt. U vindt een niet-exhaustieve lijst op www.recyclebxlpro.be. Twee initiatieven ontlokten ons een glimlach…
| Hoe kiest u de juiste erkende ophaler? Elke professional kan kiezen voor een ophaler naar keuze. Die keuze hangt meestal af van de prijs die de dienstverlener aanbiedt, maar deze nieuwe verplichting zal waarschijnlijk nieuwe vragen oproepen, met name:
|
Recyclo rijmt met …
Recyclo is een coöperatie die opgericht werd in juli 2021 met de ecologische transitie en regeneratie van ons milieu als leidmotief. Ze koestert ambitie en haalt het bioafval van de professionals op … met de fiets.
Aan de basis van Recyclo ligt de wens om het stedelijk metabolisme te verbeteren, een academisch concept dat de uitwisselingen tussen het platteland en de stad belichaamt: de eerste produceert het voedsel, de laatste concentreert de bevolking die het opeet. Het evenwicht zit in de teruggave van voedingsstoffen van de stad aan het platteland. Maar deze beweging is enkel mogelijk met een succesvolle logistiek.
Volgens deze redenering en met de steun van de ‘BeCircular’ projectoproep startte Recyclo met de inzameling van professioneel bioafval op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (dat tot nu toe verbrand werd), om het op een site op Tour & Taxis te recycleren tot compost. Het doel op lange termijn is de compost te herverdelen op landbouwgrond.
Oorspronkelijk werkte de coöperatie enkel voor een paar rusthuizen, maar vandaag zamelt ze elke maand zo’n 12 ton in bij een vijftigtal restauranthouders in Brussel die geloven in de beloften van Recyclo:
Emmanuel Baeten est l’un des co-fondateurs de Recyclo. Het uitlenen van luchtdichte blauwe dozen voor bioafval en de vervanging ervan door schone exemplaren bij elke ophaling;
- Ophaling van al het organisch afval uit de keuken en zaal, d.w.z. schillen maar ook papieren servetten, botten, beenderen, eieren, schelpen, enz.;
- Het beheer van dit afval in de daarvoor bestemde ruimte (keuken, berging, kelder, lokale vuilnisbakken, enz.);
- Ophaling met de gewenste frequentie, op het gewenste moment en in de vereiste hoeveelheid;
- Ophaling per bakfiets: zonder uitstoot en makkelijke toegang tot het centrum.
In ruil voor deze prestaties zijn restaurateurs gebonden aan een hoge sorteerkwaliteit die bepalend is voor de kwaliteit van de compost. Een financiële bijdrage is ook vereist: Recyclo raadt aan om per geserveerd couvert te factureren (€ 0,12 excl. btw/couvert, eventueel doorberekend aan de klant als bijdrage in de afvalbeheerskosten) maar kan, afhankelijk van de vraag van de restaurateur.rice, zijn formule aanpassen aan de frequentie van de ophaling, het aantal dozen of hun gewicht. Elke ophaling wordt geïdentificeerd, gewogen en getraceerd: zo kan de coöperatie de etablissementen een wettelijk bewijs bezorgen van de hoeveelheid afval die ze er in de loop van het jaar ophaalt en die de instelling minimaal 5 jaar bewaart.
Om zijn impact te vergroten, werkt Recyclo momenteel aan verschillende duurzame projecten, met name het opzetten van een return supply chain. Andere pistes: de terugwinning van afval dat op een andere manier kan worden gerecycleerd dan via compost (zoals koffiedik of kurken) of de ontwikkeling van herbruikbare containers die ter beschikking worden gesteld aan foodtrucks tijdens evenementen. Wordt vervolgd.
In de voelbak van Chabrol
Sophie Marconi, medeoprichtster van restaurant Chabrol. |
"Vroeger zetten we de oranje zakken buiten, net zoals de particulieren, omdat het voor ons belangrijk was dat er een onderscheid was tussen bioafval en de rest. Maar de wekelijkse ophaling volstond niet, dus hadden we een speciale vriezer waarin we die zakken opsloegen.De grondstoffen van Stalem
U heeft er misschien nog nooit van gehoord. Stalem is dan ook veeleer discreet, met een voorliefde voor daden boven woorden. Wat ze doen? Als bij magie transformeren ze afval in grondstoffen.
Maak eens een wandeling door Brussel en u merkt het zelf: afvalophaling blijft een onbetwistbaar probleem, vooral in buurten met veel winkels en horecazaken. Aangezien mensen de aanwezigheid van vuilnis op straat vaak in verband brengen met een gevoel van onveiligheid, treft het probleem bepaalde wijken dubbel. Dit is met name het geval van Stalingrad-Lemonnier, ingeklemd tussen de Kleine Ring, de spoorlijn tussen Brussel Noord en het Zuidstation en het historische stadscentrum.
Op basis van deze vaststelling zette de handelaarsvereniging van de STALEM-wijk in 2020 een gemeenschappelijk afvalsorteersysteem op. Voor Nourredine Layachi, architect van opleiding en in het bezit van een licentie in milieu, “zou afvalbeheer geen karwei moeten zijn maar een vorm van gedeelde waarden”. Dat impliceert onder andere opleidingssessies om handelaars bewust te maken van de noodzaak om afval te sorteren en ze te helpen om hun afvallokalen te reorganiseren.
Hoe werkt het concreet? Na ondertekening van het contract met STALEM rijden de fietsbezorgers volgens de wensen van de handelaar langs de aangesloten etablissementen om de verschillende afvalstromen gesorteerd in specifieke containers op te halen. Bioafval wordt met name verzameld in stapelbare bakken van variabele afmetingen. Deze worden vervolgens vervoerd naar een stedelijk logistiek centrum waar de magie haar werk doet.
Want voor de heer Layachi, “is het niet de bedoeling afval, maar wel grondstoffen te beheren. Als handelaren het koffiedik gewoon weggooien, dan is dat afval. Maar als ze het apart sorteren, kan het worden teruggewonnen.” Zo worden voedingsmiddelen die nog eetbaar zijn (zoals brood en taart) uitgedeeld aan verenigingen in de buurt; resten van bereidingen gaan naar nachtopvangcentra, sinaasappelschillen kunnen dienen om allesreiniger van te maken en koffiedik als meststof, stopsels (plastic en kurk) gaan naar een vereniging in Namen die mensen met een handicap aan het werk zet, enzovoort.
Niet-recupereerbaar organisch afval en andere stromen worden momenteel naar de ophalers van Net Brussel en Vanheede gestuurd, maar STALEM hoopt onafhankelijk te worden en op een dag zijn diensten gratis aan te bieden: “Handelaars hebben grondstoffen die de planeet nodig heeft en wij zijn bereid om ze terug te kopen als ze correct zijn gesorteerd.” Daarbij hoort ook het opzetten van een groepsaankoop: “Als we eten kopen, betalen we ook voor afval. Maar als een hele regio zijn aankopen bundelt, kan hij veeleisender zijn ten opzichte van de fabrikant. Als het geen afval oplevert maar een grondstof, kost het niets meer.”
Eenmaal afgevoerd wordt het ingezamelde afval geregistreerd in een activiteitenverslag op basis waarvan de dienst wordt gefactureerd. “De meeste handelaars waarmee we samenwerken hebben een lagere rekening dan wanneer ze met andere ophalers zouden werken. Het opleidingsaspect speelt een rol. Elk jaar verhogen we het aantal klanten, maar verminderen we de hoeveelheid afval per handelaar.”
In de vuilbak van Comme chez soi*"We zijn begonnen met STALEM voor de lockdown. Voordien werkten we met Net Brussel. We zetten onze container drie keer per week buiten. Dat was geen fraai gezicht, zeker niet voor de klanten van onze buren als die op het terras zaten. Met STALEM wordt het grootste deel van het afval in bakken gedaan die opgestapeld worden en meneer Layachi komt het rechtstreeks ophalen in onze afvalruimte, met de frequentie en op de tijdstippen die ons uitkomen. Dat is veel aangenamer voor de buurt. Bovendien vinden we zo opnieuw die menselijke kant die steeds meer verdwijnt. Laurence Rigolet, beheerder van het gastronomisch restaurant Comme chez Soi*. |
Composteren graag
Een van de veranderingen in de Brudalex 2.0 betreft een kostbaar goedje. Haal uw schop al maar boven, want voortaan is composteren binnen bedrijven toegestaan!
Vroeger was in Brussel alleen buurtcompostering toegestaan: burgers konden hun bioafval desgewenst in een gemeenschappelijke compostbak op een gemeentelijk terrein deponeren. Sinds de publicatie van de nieuwe Brudalex kunnen restauranthouders die dat willen, zonder voorafgaande milieuvergunning (EP) een composteerbak op hun terrein plaatsen. Wel moet aan enkele voorwaarden worden voldaan:
- Bedrijven moeten minder dan 25m3 bioafval per jaar verwerken. Als de hoeveelheid organisch afval deze hoeveelheid overschrijdt, moet een vergunning worden aangevraagd bij Leefmilieu Brussel.
- De vergunning is alleen geldig voor handmatige composteerders. Voor een meer technische oplossing is een milieuvergunning nodig, die moeilijk te verkrijgen kan zijn omdat er aanzienlijke middelen voor nodig zijn, zoals een speciale locatie, gekwalificeerd personeel, enz.
- De compostbeheerder moet een opleiding volgen die wordt gegeven door de Facilitator voor Bioafval Professionals. Die omvat 3 tot 6 modules (afhankelijk van de omvang van de compost) en kost 30 euro per module per deelnemer. Inschrijven kan op biodechetspro@environnement.brussels.
- De compost kan alleen worden gebruikt om de aanplantingen van de site te verrijken: hij kan niet worden verdeeld, noch aan klanten, noch aan het tewerkgestelde personeel, aangezien er geen technische garanties zijn.
Meerdere restaurantvestigingen die gegroepeerd zijn onder hetzelfde bedrijfsnummer kunnen hun bioafval op een enkele plaats samenbrengen. Als u geen plaats heeft om zelf te composteren, bestaan er ook gegroepeerde composteermogelijkheden voor bedrijven.
Mazette: een bank vooruit!
Mazette, de coöperatie die sinds maart 2022 gevestigd is in de Marollen, composteert precies zoals het hoort. Ze konden daarvoor rekenen op de begeleiding van de Facilitator Bioafval voor Professionals van Leefmilieu Brussel. Yorick die mee aan de wieg van het project stond, leidt ons rond.
Medeoprichters Boris, Yorick, France en Pierre bedachten het concept dat drie Good Food-koksmutsen heeft, als een nieuwe visie op wat een restaurant kan zijn. Duurzaamheid staat daarbij centraal.
Eerste stap als je ervoor kiest om binnen het bedrijf te composteren: afval beperken bij de bron. “Met Mazette wilden we een plek creëren waar het voedsel zoveel mogelijk ter plaatse wordt geproduceerd, met zo onbewerkt mogelijke basisproducten uit de lokale biologische land- en wijnbouw) om ter plaatse te worden geconsumeerd”, aldus Yorick. Zo is het etablissement uitgerust met een grote houtoven waar dagelijks de in de kelder gemaakte broden worden gebakken, maar ook met een brouwtank voor hun gelijknamige bier: “In de Horeca van de 21ste eeuw, het heeft geen zin meer om afzonderlijke verpakkingen aan te bieden op een plek waar veel drank geserveerd wordt. Bij Mazette is het idee om te brouwen per 500L, die te laten fermenteren en ook te tappen met behulp van onze vier bedieningsvaten. Zo vermijden we elke verpakking.”
Aldus worden de verschillende afvalstromen aanzienlijk verminderd en is de belangrijkste die overblijft organisch: “Om deze 500L bier per week te produceren, heb ik tussen de 150kg en 170kg bierbostel. Er is ook keuken- en tafelafval, dat proberen we terug te beperken door eerlijke porties en eventueel doggybags aan te bieden. Om wat overblijft te benutten, hebben we besloten te composteren.”
Het avontuur begint in luchtdichte containers, die een week in de keuken worden bewaard. Alles mag erin: schillen, composteerbare servetten maar ook eierschalen, karkassen en schaaldieren. “Je moet er alleen opletten dat het afval grof wordt gesneden, zodat het composteringsproces snel en gelijkmatig verloopt.”
Op de binnenplaats staat (discreet) het compoststation van 9m³, opgedeeld in 4 aparte delen. Het eerste is de voorraadtank waarin eenmaal per week het gft-afval en het gebruikte bier wordt gestort. Dat wordt gemengd met versnipperd materiaal (via een tuinman die in de buurt van Brussel werkt), het structurerende materiaal dat nodig is voor een goede ontbinding van de compost. Het geheel wordt bedekt met een laag beukenhout, in een vorm die iets dikker is dan zaagsel, om geuren en vliegjes te voorkomen: “Rotten van afval veroorzaakt overlast, maar als je composteert is het een afbraak door micro-organismen: alles onder controle.” Ongeveer elke anderhalve maand wordt de inhoud van de eerste bak overgebracht naar de tweede, de tweede naar de derde… enzovoort. In totaal zijn er vier omkeringen nodig om volwaardige compost te verkrijgen.
Een element dat niet over het hoofd mag worden gezien: de kwaliteit van de faciliteiten. “De infrastructuur die we gebruiken, bepaalt echt de kwaliteit van de compost. We kozen voor uitneembare bakken om het draaien te vergemakkelijken. Het is zeker een investering, maar ons plan werd deels gesubsidieerd door het Gewest”. Dat ondersteunt via zijn Facilitator Bioafval voor Professionals de gemotiveerde mensen zo goed mogelijk tijdens het hele project: “Ze komen ter plaatse kijken hoe het gaat, analyseren onze compost en helpen ons in verschillende stadia van het proces.”
Rest de vraag hoe de compost wordt afgevoerd. Hij kan immers niet verkocht of verdeeld worden: “Door in een groep van bedrijven te werken (bijvoorbeeld met de tuinman die ons het versnipperde materiaal levert), zouden we ze in ruil compost kunnen geven. En zelf kunnen we in de lente een beperkte hoeveelheid gebruiken voor onze eigen aanplantingen. Maar op de lange termijn denk ik dat er iets in de wetgeving moet veranderen om andere oplossingen te bedenken.”
En de rest?
Bioafval van professionals is niet het enige dat verplicht moeten worden gesorteerd. Klein overzicht van de basisprincipes.
Verpakkingen
Verpakkingen vormen een groot deel van het door bedrijven geproduceerde afval en elk bedrijf is verantwoordelijk voor het voorkomen en sorteren van het afval dat het produceert. Er zijn drie soorten verpakking: primaire verpakking, die wordt gebruikt om producten te verpakken, secundaire verpakking, die wordt gebruikt om producten te groeperen, en tertiaire verpakking, die de behandeling of het vervoer vergemakkelijkt. Deze laatste moeten door een geregistreerde ophaler worden teruggenomen.
Afval: PMD (kunststoffen, metalen en drankkartons), glas, papier en karton, hout, frigoliet, kunststoffolie, spanbanden.
Elektrisch en elektronisch afval
Als apparaten die batterijen of elektriciteit verbruiken afval worden, heten ze vanaf dan ‘AEEA’ (afgedankte elektrische en elektronische apparatuur). Ze kunnen worden teruggenomen door de leverancier, door een erkend sociaal-economisch bedrijf of door een door Recupel erkende ophaler of recycler.
Afval: schermen, lampen, kleine en grote toestellen, informatica en telecom.
Gevaarlijk afval
Gevaarlijk afval en de verpakking ervan zijn potentieel bedreigend voor de volksgezondheid en het milieu. Bedrijven die zich ervan willen ontdoen, zijn verplicht een beroep te doen op een erkende ophaler (gespecialiseerd in de inzameling van gevaarlijk afval) om verontreiniging te voorkomen.
Afval: geneesmiddelen, gevaarlijk zorgafval, zwaar behandeld hout, gebruikte olie, batterijen, accu’s, opladers.
Automobiel
Hieronder vallen afgedankte auto’s en kleine bestelwagens en hun vele onderdelen die apart moeten worden gesorteerd of de onderdelen zelf die het einde van hun levensduur hebben bereikt. Afhankelijk van hun aard gelden voor hen verschillende verplichtingen.
Afval: voertuigen die niet meer werken, smeerolie, banden, ruiten, batterijen.
Bouw
Van de ongeveer 630 000 ton bouw- en sloopafval die jaarlijks in Brussel wordt geproduceerd, wordt 92% gerecycleerd. Alleen inert (steen)afval, metalen en hout worden momenteel op grote schaal gerecycleerd. Het proces van afvalvermindering en -terugwinning begint al bij de planning en voorbereiding van de bouwplaats.
Afval: hout, glas, puin, metalen, frigolietplaten.
Andere
Andere fracties die vaak in bedrijven worden aangetroffen, moeten aan de bron worden gesorteerd, zoals matrassen en harde kunststoffen (die beide vanaf mei 2023 verplicht moeten worden gesorteerd), maar ook textiel (dat vanaf januari 2025 moet worden gesorteerd), meubilair en grofvuil. Het sorteren van bepaalde afvalproducten geeft recht op premies, maar ze kunnen ook door gespecialiseerde bedrijven worden opgehaald om te worden hergebruikt, zodat de kosten voor de vernietiging ervan worden vermeden.
Afval: matrassen, hard plastic, meubels en groot vuil, textiel
| Recycle BXL Pro De portaalsite Recycle BXL Pro helpt professionals om snel alle informatie te vinden die ze nodig hebben om hun afval in Brussel te sorteren en te beheren, met respect voor de natuur en de wet. U vindt er ook de verschillende gratis opleidingen die de Facilitator Professioneel Afval van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest organiseert voor verschillende beroepssectoren. www.recyclebxlpro.be |
Om het u makkelijker te maken
De facilitators voor afval zijn verbonden aan Leefmilieu Brussel en ze leggen de link met de professionals.
Om professionals te ondersteunen beschikt Leefmilieu Brussel over een heel netwerk van facilitators: specialisten in bepaalde domeinen. De afvalcel, verdeeld in 3 afzonderlijke entiteiten, verenigt thematische deskundigen in compostering, sortering, preventie, enz. om specifieke behoeften op het terrein te helpen oplossen. Zij richten zich tot professionals in de breedste zin van het woord, d.w.z. iedereen die bioafval produceert, behandelt of verwerkt.
De facilitator levert verschillende diensten, gefinancierd door het Gewest:
- Bewustmaking, d.w.z. het uitdragen van de boodschap, met name in het kader van de verplichting om professioneel bioafval te sorteren;
- Opleiding, tijdens seminaries voor professionals;
- Ondersteuning op het terrein, hetzij met specifiek advies via de helpdesk, hetzij via hun ondersteunings- en diagnosedienst, op basis van een specifiek verzoek om het beheer, de preventie, de sortering en de compostering van bioafval op de site van het bedrijf te verbeteren.
| Nuttige contacten Facilitator Afval voor professionals (multiflux) : recyclepro@environnement.brussels |