Bars, hotels, restaurants… In de horecasector is alcohol alomtegenwoordig: geserveerd, geconsumeerd, aangeboden. Maar wat als de grens tussen gezellig gebruik en risicogebruik vervaagt, vooral bij wie in de sector werkt? Een overzicht van het wettelijk kader en mogelijke oplossingen met Françoise Boulanger, HR-directeur van Hotel Cardo en gecertificeerd verslavingsdeskundige.
Wat zegt de wet?
Sinds 2009 verplicht cao 100 elke Belgische privéonderneming om een preventief alcohol- en drugbeleid uit te werken. Dat beleid moet opgenomen worden in het arbeidsreglement, minstens een intentieverklaring bevatten en kan worden aangevuld met procedures voor screening, begeleiding en opleiding, in overleg met het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk.
De Welzijnswet van 1996 verplicht werkgevers om gezondheidsrisico’s te voorkomen, ook die verbonden aan alcoholgebruik. Een alcoholtest mag enkel worden afgenomen als dit voorzien is in het arbeidsreglement én met toestemming van de werknemer. Biologische testen (bloed, urine) zijn voorbehouden aan de arbeidsgeneesheer. In de horeca is de paradox duidelijk: alcohol is overal beschikbaar, maar tegelijk is de werkgever wettelijk verplicht om een veilige werkomgeving te garanderen – ook voor de klanten.
Lees ook > Van fast casual naar happy casual: een logische evolutie in de restaurantindustrie
“Alcohol is een HR-thema”
Françoise Boulanger heeft 25 jaar ervaring in human resources (Hotel Dolce, Hotel Amigo en nu Hotel Cardo). Vanuit haar professionele omgeving besloot ze een universitaire opleiding in alcoholkunde te volgen. “In de horeca zag ik alcohol steeds meer terrein winnen. Voor vrouwen is het extra zwaar: hun lichaam verwerkt alcohol minder goed en ze worden ook strenger beoordeeld. Ik wilde preventieve maatregelen invoeren, vooral met oog op ondersteuning van vrouwelijke medewerkers.”
In 2024 voert ze, in het kader van haar interuniversitaire opleiding, een unieke studie uit bij 72 managers en medewerkers van negen luxehotels in Brussel. Daaruit blijkt dat 30% van de respondenten een risicovol alcoholgebruik vertoont, tegenover 15% in de algemene Belgische bevolking (cijfers Sciensano 2018). “Er bestaat een professionele cultuur waarin alcohol vanzelfsprekend is: men trakteert, proeft, viert… Maar wat als iemand de controle verliest?”
Om dat kantelpunt beter te begrijpen, verwijst Boulanger naar de officiële referentiewaarden: één standaardglas bevat ongeveer 10 gram pure alcohol – bv. 25 cl bier (5%), 10 cl wijn of champagne (12%), 6 cl porto of 3 cl sterke drank. In België wordt laagrisicogebruik gedefinieerd als maximaal 10 eenheden per week en maximaal 2 per dag, bij voorkeur niet dagelijks. Meer dan vier eenheden drinken binnen twee uur geldt al als binge drinking.
Het echte signaal van beginnende verslaving? “Wanneer je niet meer vrij bent om niet te drinken,” zegt ze. Maar preventie moet beginnen vóór het punt van afhankelijkheid.
Begeleiden in plaats van straffen
Volgens Françoise Boulanger mag de reactie op problematisch alcoholgebruik zich niet beperken tot disciplinaire maatregelen. “Train managers, maak alcohol-eenheden zichtbaar op de werkplek, organiseer feesten zonder alcohol, bied alternatieven zoals mocktails, één glas wijn én water à volonté aan.” Ze pleit voor een zorgzame benadering, in samenwerking met de arbeidsgeneeskunde: “Als een medewerker onder invloed is, laat je die eerst tot rust komen. Zorg dat hij of zij geen gevaar vormt voor zichzelf of anderen en bied daarna een vertrouwelijk gesprek aan.”
In de praktijk leidt riskant gedrag vaak tot absenteïsme, conflicten binnen teams en zelfs ongevallen. Uit haar studie blijkt ook: 35% van de medewerkers wil minder drinken en 40% ervaart schuldgevoelens. “Het is belangrijk om het taboe te doorbreken. Afhankelijkheid is een ziekte en herval hoort bij het herstelproces. We moeten het schuldgevoel wegnemen, medische begeleiding bieden, opnieuw leren praten, soberheidsreferenten aanduiden in bedrijven en werken aan op maat gemaakte oplossingen.”
Wat kan de werkgever doen?
Werkgevers hebben meerdere mogelijkheden:
- Pas het arbeidsreglement aan volgens de richtlijnen van cao 100.
- Leid leidinggevenden op in het herkennen en begeleiden van risicogedrag.
- Voer interne campagnes (zoals Tournée Minérale, affiches met alcohol-eenheden).
- Bied gratis hulp aan via vertrouwelijke gesprekken, psychologische begeleiding of praatgroepen.
- Hanteer een stapsgewijze aanpak: observatie, gesprek, begeleiding en pas in laatste instantie sancties indien nodig.
Lees ook > Kunstmatige intelligentie en Horeca: de stille revolutie
Weg met het ontkennen: bouw aan een andere cultuur
Claire Touzard schreef in haar boek Sans alcool (Flammarion, 2021): “Nuchter zijn is subversiever dan je denkt.” Een citaat dat Françoise Boulanger volmondig onderschrijft. “Nuchterheid kiezen is een daad van vrijheid en een bewuste breuk met bepaalde sociale normen,” zegt ze. “Alcohol is overal, maar de regelgeving blijft vaag. We moeten een bedrijfscultuur opbouwen waarin je mag praten, waarin niemand wegkijkt, waarin iedereen weet wat een eenheid alcohol is, en waarin preventie niet pas begint als het te laat is.”
Die koerswijziging is mogelijk – ook in de horeca. Ze begint bij informatie, opleiding en vooral: oprechte, menselijke aandacht.