Bars, hotels, restaurants… In de horecasector is alcohol alomtegenwoordig: geserveerd, geconsumeerd, aangeboden. Maar wat als de grens tussen gezellig gebruik en risicogebruik vervaagt, vooral bij wie in de sector werkt? Een overzicht van het wettelijk kader en mogelijke oplossingen met Françoise Boulanger, HR-directeur van Hotel Cardo en gecertificeerd verslavingsdeskundige.
Wat zegt de wet?
Sinds 2009 verplicht cao 100 elke Belgische privéonderneming om een preventief alcohol- en drugsbeleid uit te werken. Dat beleid moet opgenomen worden in het arbeidsreglement, minstens een intentieverklaring bevatten en kan worden aangevuld met procedures voor screening, begeleiding en opleiding, in overleg met het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk.
De Welzijnswet van 1996 verplicht werkgevers om gezondheidsrisico's te voorkomen, ook die verbonden aan alcoholgebruik. Een alcoholtest mag enkel worden afgenomen als dit voorzien is in het arbeidsreglement én met toestemming van de werknemer. Biologische testen (bloed, urine) zijn voorbehouden aan de arbeidsgeneesheer. In de horeca is de paradox tweeledig: alcohol is verboden, maar tegelijkertijd is de werknemer verplicht om een veilige werkomgeving te garanderen - zelfs voor de klanten.
Lees ook > Van fast casual naar happy casual: een logische evolutie in de restaurantindustrie
“Alcohol is een HR-thema”
Françoise Boulanger heeft 25 jaar in human resources gewerkt (Hotel Dolce, Hotel Amigo en nu Hotel Cardo). Vanuit haar professionele omgeving besloot ze een universitaire opleiding in alcoholkunde te volgen. "In de horeca vind ik alcohol veel aantrekkelijker. Voor vrouwen is het extra zwaar: hun lichaam verwerkt alcohol minder goed en ze worden ook strenger beoordeeld. Ik kan een beroep doen op preventieve maatregelen, vooral met betrekking tot de ondersteuning van vrouwelijke medewerkers.
In 2024 zal ze in het kader van haar interuniversitair programma een unieke studie uitvoeren bij 72 managers en medewerkers van luxehotels in Brussel. Daaruit blijkt dat 30% van de respondenten een risicovol alcoholgebruik vertoont, tegenover 15% in de algemene Belgische bevolking (cijfers Sciensano 2018). "Er bestaat een professionele cultuur waarin alcohol vanzelfsprekend is: men trakteert, proeft, viert... Maar wat als iemand de controle verliest?"
Om dat kantelpunt beter te begrijpen, verwijst Boulanger naar de officiële referentiewaarden: één standaardglas bevat ongeveer 10 gram pure alcohol - bv. 25 cl bier (5%), 10 cl wijn of champagne (12%), 6 cl porto of 3 cl sterke drank. In België wordt laagrisicogebruik gedefinieerd als maximaal 10 eenheden per week en maximaal 2 per dag, bij voorkeur niet dagelijks. Meer dan vier eenheden drinken binnen twee uur geldt als binge drinken.
Het beste teken van het begin van drinken is dat je niet meer of minder moet drinken," zegt ze. Maar preventie moet beginnen bij het punt van vertrouwen.
Begeleiden in plaats van straffen
Volgens Françoise Boulanger mag de reactie op problematisch alcoholgebruik zich niet beperken tot disciplinaire maatregelen. "Train managers, maak alcohol-eenheden zichtbaar op de werkplek, organiseer feesten zonder alcohol, bied alternatieven zoals mocktails, één glas wijn én water à volonté aan." Ze pleit voor een zorgzame benadering, in samenwerking met de arbeidsgeneeskunde: "Als een medewerker onder invloed is, laat je die eerst tot rust komen. Zorg dat hij of zij geen gevaar vormt voor zichzelf of anderen en bied daarna een vertrouwelijk gesprek aan."
In de praktijk is het risico op ziekteverzuim, conflicten binnen teams en zelfbeschadiging groot. Uit haar studie blijkt ook: 35% van de medewerkers wil minder drinken en 40% ervaart schuldgevoelens. "Het is belangrijk om het taboe te doorbreken. Afhankelijkheid es een ziekte en herval hoort bij het herstelproces. We moeten onze scholen schoon houden, medisch advies geven, nieuwe manieren van leren aanbieden en gezondheidswerkers aanmoedigen om thuis te werken.
Wat kan de werkgever doen?
Werkgevers hebben meerdere mogelijkheden:
- Pas het arbeidsreglement aan volgens de richtlijnen van cao 100.
- Leidinggevenden op in het herkennen en begeleiden van risicogedrag.
- Voer interne campagnes (zoals Tournée Minérale, affiches met alcohol-eenheden).
- Bied gratis hulp aan via vertrouwelijke gesprekken, psychologische begeleiding of praatgroepen.
- Hanteer een stapsgewijze aanpak: observatie, gesprek, begeleiding en pas in laatste instantie sancties indien nodig.
Lees ook > Kunstmatige intelligentie en horeca: de stille revolutie
Weg met het ontkennen: bouw aan een andere cultuur
Claire Touzard schreef in haar boek Alcoholvrij (Flammarion, 2021): "Nuchter zijn is subversiever dan je denkt." Een citaat dat Françoise Boulanger volmondig onderschrijft. "Nuchterheid kiezen is een daad van vrijheid en een bewuste breuk met bepaalde sociale normen," zegt ze. "Alcohol is overal, maar de regels zijn niet hetzelfde. We moeten een wettelijk kader creëren waarin ik kan oefenen, waarin niemand alcohol kan misbruiken, waarin mensen kunnen zien dat alcohol misbruik is en waarin preventie niet nodig is om effectief te zijn.
Marketing is belangrijk - zelfs in de horeca. Het draait allemaal om informatie, advies en vooral open, persoonlijk contact.