Of u nu uw activiteit uitoefent via een vennootschap of als natuurlijk persoon, u baat onvermijdelijk een handelsfonds uit. Maar weet u eigenlijk wat die term precies inhoudt?
Om deze reeks artikels af te trappen, legt onze partner, het advocatenkantoor Janson, vertegenwoordigd door Lydie Van Muylen, helder uit wat een handelsfonds is, waaruit het bestaat en waarom het cruciaal is om dit goed te begrijpen. Een stevige basis, die ons later zal toelaten om dieper in te gaan op onderwerpen zoals het in pand geven van een handelsfonds, de overdracht ervan of de verschillende manieren waarop het kan worden geëxploiteerd.
Het handelsfonds heeft geen wettelijke definitie. Meestal wordt het omschreven aan de hand van de elementen waaruit het bestaat, die allemaal één gemeenschappelijk doel hebben: het mogelijk maken van een commerciële activiteit. Het gaat om een geheel van materiële en immateriële goederen die erop gericht zijn klanten aan te trekken en te behouden. In tegenstelling tot een vennootschap heeft een handelsfonds geen rechtspersoonlijkheid; juridisch wordt gesproken van een “feitelijke universaliteit”.
Lees ook > Het concept Brasserie: hot or not?
Waaruit bestaat een handelsfonds?
De samenstelling van een handelsfonds hangt af van de concrete activiteit. In het geval van een restaurant gaat het in de eerste plaats om de meubelen en uitrusting die nodig zijn om klanten te bedienen: zaalmeubilair, keukengerei, bestek, voorraad, contracten met leveranciers, enz. Maar het handelsfonds omvat vooral de elementen die de zaak echt uniek maken – vaak immateriële elementen die doorgaans niet op de balans staan (bij een vennootschap): de ligging, de inrichting (terras, tuin, enz.), de handelsnaam of het uithangbord, klantentrouw of reputatie. Al deze ‘off-balance’ elementen vallen onder wat men in het Engels ‘goodwill’ noemt.
Opgelet: in principe omvat het handelsfonds geen schulden.
Waarom één enkele term voor zulke uiteenlopende elementen?
Door al deze verschillende exploitatie-elementen onder één noemer te groeperen, kan men er ook juridische handelingen op toepassen die specifiek op het handelsfonds gericht zijn. Denk bijvoorbeeld aan het pandrecht op een handelsfonds, dat banken in staat stelt om krediet te verlenen op basis van een waarborg die het volledige fonds dekt. Daardoor is het niet nodig om elk goed afzonderlijk op te sommen, en kan de samenstelling van het fonds veranderen tijdens de exploitatie zonder dat dit het pandrecht beïnvloedt: dit blijft gewoon van toepassing op de nieuwe elementen.
Een ander voorbeeld: het is mogelijk een handelsfonds ‘als geheel’ te kopen of verkopen, zonder elke activapost apart te moeten vermelden. Alle activa worden dan automatisch mee overgedragen, wat vaak ook de waarde verhoogt. Toch geven we twee belangrijke aandachtspunten mee:
-
Vermeld in het overnamecontract zo precies mogelijk welke elementen deel uitmaken van het overgedragen handelsfonds, om latere discussies te vermijden. Voeg ook een ‘catch-all’-clausule toe, zoals: “alle elementen die nodig zijn voor de exploitatie van het handelsfonds zoals dit gebeurde onmiddellijk vóór de overdracht.”
-
Sommige specifieke activa kunnen onderworpen zijn aan bijzondere formaliteiten, zoals bij de overdracht van intellectuele eigendomsrechten of de verkoop van het pand waarin de zaak wordt uitgebaat.
Lees ook > Terrassen gespot: vijf nieuwe adressen om aan te schuiven in Brussel
Welke wettelijke bescherming bestaat er?
Een handelsfonds geniet ook enkele specifieke wettelijke beschermingen. We lichten er drie toe:
-
U bent gehuwd onder het stelsel van gemeenschap en u baat uw zaak uit als natuurlijke persoon (dus niet via een vennootschap)? Dan hebt u het akkoord van uw echtgeno(o)t(e) nodig om het handelsfonds te kopen, te verkopen of in pand te geven.
-
U huurt uw pand via een handelshuurcontract? De handelshuurwet biedt u bepaalde beschermingen: in principe mag u het gehuurde pand niet overdragen of onderverhuren zonder toestemming van de eigenaar. Maar als het handelsfonds wordt overgedragen of verhuurd, mag u in principe ook het huurcontract overdragen aan de nieuwe uitbater, zonder dat u daarvoor toestemming nodig hebt. De verhuurder kan zich enkel verzetten als hij (of zijn familie) zelf in het pand woont, of om “gegronde redenen” – bijvoorbeeld als u minder dan twee jaar huurt of het laatste huurverlengingscontract minder dan twee jaar oud is. Let op: in dit geval gelden strikte termijnen! U moet de geplande overdracht vooraf melden aan de eigenaar, die 30 dagen heeft om eventueel bezwaar aan te tekenen. Zo niet, wordt zijn toestemming verondersteld. U heeft vervolgens 15 dagen om dat eventuele bezwaar te betwisten.
Uiteraard zijn ook de andere beschermingsregels van de handelshuurwet van toepassing: minimale duur van 9 jaar, recht op twee verlengingen, gereguleerde huurherziening en eventueel een uitwinningsvergoeding van tot drie jaar huur als de eigenaar de verlenging weigert.
-
U hebt een Horecazaak gekocht en de volgende dag opent de verkoper een gelijkaardige zaak in dezelfde straat? Als er verwarring bij de klanten mogelijk is, kunt u eisen dat hij deze activiteit stopzet of aanpast, ook als er géén niet-concurrentiebeding is opgenomen in het contract (al raden we sterk aan om dat wel te doen!). Een verbod op concurrerende activiteiten wordt immers geacht inbegrepen te zijn bij een overdracht van een handelsfonds.
