Het Brusselse clubleven ondergaat een diepe verandering. Tussen de vele crises die het hebben doen schudden en de politieke erkenning die eindelijk op gang komt, zoekt de sector - lang beschouwd als een marginale niche - naar een nieuw economisch model. Analyse met specialisten van de Brusselse nachtwereld.
Door Françoise Bouzin
Lange tijd werd de zee gegenereerd door stedelijke beleidsmakers: vaag, ongevoelig, gereduceerd tot overlast. Maar de laatste jaren is er een nieuwe visie: het nieuwe seizoen is een vrijwillig gestructureerd seizoen geworden. Structureren, beschermen, valoriseren. De Conseil Bruxellois de la Nuit, onder leiding van Alya Dirix, speelt een centrale rol op regionaal niveau. Na ontmoetingen met uitgevers, nachtexperts, nachtdrinkers en professionals heeft hij een regionaal uitgaansplan opgesteld, dat nu is ingediend bij de nieuwe regering.
Deze nieuwe dynamiek begon al in 2020 met de oprichting van de Brussels by Night Federation, onder voorzitterschap van Lorenzo Serra, icoon van de Brusselse nacht. "De COVID-crisis was een harde klap. Deze sector is sterk verouderd, omdat hij zich bezighoudt met sociale dialoog, cultureel erfgoed en geestelijke gezondheid. Het is tijd om ons eigen lot in handen te nemen," zegt hij. De vereniging verenigt clubs, nachtbars, rondreizende collectieven en eventorganisatoren rond één doel: erkenning, zichtbaarheid en vrijheid om te opereren.
Een belangrijke troef voor de stad
Deze verschuiving is niet alleen cultureel, maar ook economisch. Frederick Boutry (Visit.Brussels): "Het nachtleven is de vierde reden voor bezoeken aan Brussel. Het trekt een jong, divers en internationaal publiek. Het succes van Volume Pass en locaties als C12, Fuse, Mirano, Listen Festival, Horst, La Démence of XRDS versterkt de cultuurattractie van de stad."
Een sector onder druk
Maar het is niet alleen een kwestie van goed zijn in wat je doet. Inflatie, loonkosten, toenemende normen (vooral akoestisch) en administratieve druk verzwakken een al kwetsbare sector. Lorenzo Serra waarschuwt: "Winstratio's verdwijnen en we zullen een sector kapotmaken die niet langer rendabel is." Hij wijst ook op geluidsoverlast: "De discussie rond Fuse, met burenklachten, legt bloot het conflict tussen collectief en individueel belang. Moet een iconische locatie sluiten wegens één klacht?"
In Brussel is het 'agent van verandering'-principe opgenomen in het parlement, dankzij het werk van experts. Deze juridische hefboom legt de verantwoordelijkheid bij nieuwkomers (bewoners, ontwikkelaars) in drukke zones om hun pand akoestisch aan te passen. Simpel gezegd: als iemand lid wordt van een club of concertzaal, heeft niet de club, maar de persoon die lid wordt, te maken met vrije meningsuiting. Dit beschermt historische cultuurplekken tegen vastgoeddruk, en voorkomt dat locaties bij de eerste klacht moeten sluiten.
Mirano en Spirito op de proef gesteld
Jérôme Blanchart (Art Blanc), eigenaar van Mirano en Spirito, illustreert de tegenstrijdigheden. "Mirano trekt in totaal 140.000 bezoekers per jaar, waaronder 35.000 bezoekers. Dat is meer dan sommige musea. Het is een belangrijke toeristische attractie voor de stad."
Bij Spirito kondigde hij in april de sluiting van de clubactiviteit aan, met heropening gepland op 30 april 2026. "Spirito bestaat al 16 jaar. We rijden twee shuttles per week, met een team van 75 tot 80 man. Maar er zijn geen nieuwe investeringen en er is geen wettelijke basis voor renovatie. Milieu- en stedenbouwvergunningen zijn onduidelijk en onderhevig aan zware regelgeving. Investeren in een discotheek in Brussel is gewoon te riskant, zeker wat geluidsoverlast betreft. We hadden 15 jaar roest, toen kwam een nieuwe buur tijdens de lockdown, en nu zitten we opnieuw in procedure... De agent-of-change-wet zou ons moeten beschermen. Maar we blijven zeer kwetsbaar."
Het economische model wankelt: jongeren hebben minder koopkracht, pre-consumeren thuis, minder bezoekers, uitgaven per avond tussen € 15 en € 20 per persoon. "In sommige landen zijn clubs zeven dagen op zeven open. Gisteren hadden we twee tot drie evenementen per week, met veel geld en veel plezier.
"Volgens recente cijfers van 1.200 aanwezigen, zijn er 300 rokers. We zien veel mensen. Vrijheden verdwijnen zonder alternatieven."
"Het streven naar een rookvrij Europa in 2040 is begrijpelijk, maar nu tabaksverbod afdwingen in bars en clubs is te vroeg - zeker omdat nachtlocaties gesloten zijn en geen kinderen binnenlaten. Hoe kunnen we reguleren wat perfect is?" zegt Lorenzo Serra.
Brussel zonder langetermijnvisie?
Cédric d'Alcantara, CEO van de Winterspelen, zegt: "We leveren een bijdrage aan een industrieel, sociaal en cultureel ecosysteem. Maar Brussel heeft een nationaal erfgoed. De stad is omringd door de Rand, en de Nederlandstalige inwoners van de stad wonen in Antwerpen. Er is geen overkoepelende regionale visie."
Hij spreekt over een "verarming van de economische dynamiek", wat zich vertaalt in een dalende koopkracht bij jongeren en studenten, en een verminderde aantrekkingskracht om uit te gaan. "Mensen blijven thuis of zitten op een terras. Het clubleven gaat al jaren structureel achteruit."
Daarbovenop komen steeds strengere regels: geluidsnormen, biologische hinder, decibelmeters. En een aanhoudende stigmatisering. "De nieuwe normen betekenen dat we de eerste stap moeten zetten en dan een betere keuze moeten maken, met extra ruimte voor comfort, zorg en menselijk contact.
Hij pleit voor een consument voor een ongedwongen en toegankelijke feestcultuur: "Feesten gaat over menselijke verbinding, over ontmoetingen en vitale connecties. Je hoeft geen alcohol te drinken. Ons water is gratis en we maken cocktails. Het is tijd om het imago van festivals onder woorden te brengen," zegt Hij.
Een levend immaterieel erfgoed
Maar de nacht verdedigt zich én innovoveert. In 2023 erkende het Brussels Hoofdstedelijk Gewest clubbing als immaterieel erfgoed - wereldprimeur. Erkenning voor vakmanschap, geschiedenis en creatief netwerk. "Ik werk nu al 20 jaar," zegt Lorenzo Serra, "van raves tot hiphopcollectieven op het terrein. Clubbing is niet zomaar een feest. Het is een praktijk, een lokaal vakmanschap, een culturele expressie, een stukje identiteit."
Evenementen krijgen nieuwe vormen: open beurzen, festivals, hybride formaten. Clubs combineren activiteiten, bars zijn modulair. De uitdaging: overleven door wendbaar, veerkrachtig en vrij te blijven. Na jaren studie hebben onze experts zich verdiept in de politieke en culturele impact van het nieuwe millennium. Niet alleen om te dansen, maar ook om te leren, te praten en te delen.